[Macro 1.1] Người ta tính GDP như thế nào?

I. ĐỊNH NGHĨA: Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) là giá trị bằng tiền của toàn bộ sản phẩm và dịch vụ cuối cùng được sản xuất ra trên lãnh thổ của một nước, tính trong khoảng thời gian nhất định, thường là một năm, cần phân biệt với GNP/GNI (xem tại đây)

Lưu ý:
+ GDP thể hiện mức sản xuất do các DN đóng trên một lãnh thổ tạo ra.
+ GDP chỉ bao gồm sản phẩm cuối cùng, chứ không bao gồm sản phẩm trung gian.
+ GDP gồm sản phẩm hoàn chỉnh được sản xuất ra trong năm hiện hành và có thể bán ở năm sau. GDP không bao gồm hàng hóa sản xuất năm trước.

Ý nghĩa GDP:
1. Phản ánh năng lực sản xuất quốc gia.
2. Phản ánh thu nhập của quốc gia.

II. CÁCH TÍNH
1. Theo giá trị sản xuất:

Trong phương pháp này, GDP được tính bằng tổng các gía trị gia tăng (Value Added - VA) của các DN (các ngành) trong một nền kinh tế. VA có thể hiểu là lợi nhuận = Gía bán - Chi Phí
__________________________
Tại sao có công thức trên?

Trong bảng trên, để đơn giản hóa, ta giả sử chi phí sản xuất gạo là 0 VND. Thì, ta thấy sản phẩm cuối cùng là bánh với tổng giá trị là 90.000 VND = Tổng giá trị gia tăng. Như vậy, như công thức trên, GDP = tổng giá trị gia tăng = tổng tất cả sản phẩm cuối cùng.

2. Tính theo dòng thu nhập: 

Trong đó, 
W: tiền lương của hộ gia đình
R: tiền của hộ gia đình thu về khi cho DN thuê
i: tiền lãi của hộ gia đình khi cho vay vốn.
π: tiền lợi nhuận của DN
De: khấu hao tài sản cố định của DN
Ti: thuế gián thu
__________________________
Tại sao có công thức trên?
Ta có 3 thành phần chi phối lên GDP, đó là: hộ gia đình, chính phủ và doanh nghiệp.
a/ Hộ gia đình
+ Hộ gia đình đi làm, bán sức lao động à Hộ gia đình thu về tiền lương, kí hiệu W
+ Hộ gia đình cho DN thuê mặt bằng, đất đai à Hộ gia đình thu về tiền thuê từ các DN, kí hiệu R
+ Hộ gia đình cho DN sử dụng vốn à Hộ gia đình thu về tiền lãi từ các DN, kí hiệu i
+ Hộ gia đình nghèo, người già, neo đơn,... à Hộ gia đình nhận chi trợ cấp của chính phủ, kí hiệu T_R

b/ Chính phủ
+ Chính phủ thu thế trực thu, kí hiệu Td
+ Chính phủ thu thế gián thu, kí hiệu Ti
à Td + Ti = Tx
c/ Doanh nghiệp
+ DN bỏ ra chất xám, vốn à DN thu về lợi nhuận, kí hiệu π
+ DN sở hữu tài sản cố định (máy móc, nhà xưởng,...) à DN trích ra khấu hao, kí hiệu De
__________________________
Từ (a) (b) (c), ta có GDP = (W + R + i + T_R) + (π + De) + (Td + Ti) (*)
Tuy nhiên, trong công thức (*), một số thành phần đã bị trùng lặp. Cụ thể:

• T_R là khoản trích ra từ Tx = Td + Ti : T_R ∈ (Td + Ti) à loại T_R

• Hộ gia đình nhận tiền lương W, tiền cho thuê R và tiền lãi i đều phải trích ra 1 phần để nộp thuế thu nhập cá nhân. Bên cạnh đó, doanh nghiệp thu về lợi nhuận , phải trích ra 1 phần để nộp thuế thu nhập DN. Mà thuế thu nhập cá nhân + thuế thu nhập DN ∈ thuế trực thu à loại Td

Như vậy, GDP = W + R + i + π + De + Ti .

3. Tính theo dòng chi tiêu

Trong đó, 
C: Chi tiêu của hộ gia đình 
I: Chi tiêu cho đầu tư của DN
G: Chi ngân sách mua hàng hóa, dịch vụ
X: Chi tiêu của nước ngoài mua hàng hóa và dịch vụ trong nước (xuất khẩu)
M: Chi tiêu của người trong nước mua hàng hóa và dịch vụ nước ngoài (nhập khẩu)
__________________________
Tại sao có công thức trên?
Ta có 4 thành phần chi phối lên GDP, đó là: hộ gia đình, chính phủ và doanh nghiệp và nước ngoài.
a/ Hộ gia đình
Hộ gia đình có tổng chi tiêu mua hàng hóa và dịch vụ là C. Trong tổng chi tiêu C này bao gồm c, là chi tiêu mua hàng hóa và dịch vụ của nước ngoài (ngoại nhập). Như vậy, C - c = chi tiêu hàng hóa/dịch vụ nội địa.
Vì GDP chỉ tính những khoản trong nước nên (C - c) là một thành phần của GDP, (C - c) ∈ GDP
b/ Chính phủ
Chính phủ chi mua hàng hóa và dịch vụ cho mục đích công cộng G. Chính phủ chi ra 1 phần g của G để mua hàng hóa và dịch vụ nước ngoài (ví dụ mua vũ khi quân sự nước ngoài).
Tương tự như trên, (G - g) là một thành phần của GDP, (G - g) ∈ GDP.

Ngoài ra, còn một khoản chi của chính phủ không mua hàng hóa và dịch vụ. Khoản chi này chính phủ không nhận về, được gọi là chi trợ cấp (hay chi chuyển nhượng), kí hiệu T_R . Khoản này được chi cho người nghèo, người già, người tàn tật, người về hưu, người thất nghiệp,... Khoản này không được tính vào GDP do phương pháp chi tiêu không tính những khoản chi không mua hàng hóa và dịch vụ. 

c/ Doanh nghiệp
DN chi tiêu I cho đầu tư (mua máy móc, thiết bị, nhà xưởng,... hoặc tăng lượng hàng hóa trong kho. Trong phần I này, DN chi ra 1 phần là i để mua hàng hóa, dịch vụ nước ngoài.
Tương tự như trên, (I - i) là một thành phần của GDP, (I - i) ∈ GDP
d/ Nước ngoài:
Nước ngoài chi tiêu mua hàng hóa và dịch vụ sẽ trở thành doanh thu của các DN trong nước. Mà doanh thu từ việc bán hàng cho nước ngoài này chính là xuất khẩu, kí hiệu X (giá trị hàng hóa và dịch vụ xuất khẩu).
__________________________
Từ (a) (b) (c) (d), ta có GDP = (C - c) + (I - i) + (G - g) + X
                                              = C + I + G + X - (c + i + g)
                                              = C + I + G + X - M
(M = c + i + g) là giá trị hàng hóa và dịch vụ nhập khẩu
(X - M) được gọi xuất khẩu ròng, hay cán cân thương mại/cán cân ngoại thương. (X-M) có thể mang dấu (-) hoặc (+).
Ba phương pháp (1) theo giá trị sản xuất; (2) theo dòng thu nhập; (3) theo dòng chi tiêu cho ra kết quả giống nhau. Phương pháp phổ biến được sử dụng hiện nay là phương pháp theo dòng chi tiêu.